Ukrywają się w wysokich trawach i leśnych zaroślach. Atakują niemal niepostrzeżenie, a ich ugryzienia są praktycznie bezbolesne. Kleszcze stanowią poważne zagrożenie dla domowych czworonogów. Choć same nie wyrządzają zwierzakom wielkiej krzywdy, są wektorami groźnych chorób. Aby uchronić przed nimi pupila, przez cały rok należy pamiętać o odpowiedniej profilaktyce przeciw kleszczom. Równie ważne jest szybkie usunięcie kleszcza i rozpoznanie pierwszych sygnałów chorób odkleszczowych. Podpowiadamy, co powinieneś zrobić, gdy znajdziesz kleszcza u psa i jak ograniczyć zagrożenie stwarzane przez tego pasożyta. 

Jak chronić psa przed kleszczami?

Kleszcze to prawdziwa zmora domowych czworonogów. Są niepozorne, a mogą spowodować poważne problemy. Obecnie krwiopijne pasożyty można spotkać niemal wszędzie. Są nie tylko w lasach i na łąkach, ale również w miejskich parkach i przydomowych ogrodach. Dodatkowo, ze względu na coraz łagodniejsze zimy, pajęczaki nie zapadają w stan sezonowego odrętwienia. Zdarza się więc, że żerują przez cały rok, z dwoma szczytami aktywności (maj/czerwiec i wrzesień/październik). Co zatem należy robić, by uchronić swojego psa przed kleszczami i chorobami odkleszczowymi?

W sezonie wzmożonej aktywności kleszczy trzeba zachować szczególną ostrożność w czasie codziennych przechadzek. Lepiej unikać spacerowania z pupilem po terenach, gdzie notuje się sporo kleszczy. Warto też stale nadzorować poczynania czworonoga. Nie należy pozwalać pupilowi penetrować roślinnych zakamarków, ocierać się o krzewy czy przedzierać przez wysokie trawy. Warto także wybrać odpowiednie pory na przechadzki po lasach czy łąkach. Kleszcze są najbardziej aktywne o poranku i po południu – to zatem nie najlepsze pory na dłuższe wędrówki. Dodatkowo w ramach profilaktyki powinieneś zadbać o aranżację najbliższego otoczenia pupila. Unikaj pozostawiania w ogrodzie gęstych zarośli. Regularnie koś trawnik i usuwaj chwasty. Możesz też zasadzić w ogrodzie rośliny odstraszające pajęczaki (np. wrotycz lub kocimiętkę). 

Środki na pasożyty dla psa

Jeżeli mieszkasz w rejonie wzmożonych zachorowań na choroby odkleszczowe lub Twój podopieczny jest szczególnie narażony na atak pasożytów (np. pracuje w łowisku), możesz rozważyć zabezpieczenie go przed patogenami przy pomocy szczepień. Jednym z podstawowych szczepień przeciwko chorobom odkleszczowym jest szczepienie na boreliozę, które można wykonać już od 12. tygodnia życia czworonoga. Niestety, u psów nie stosuje się szczepionek przeciwko wirusowi kleszczowego zapalenia mózgu. W Polsce nie używa się również szczepionki na babeszjozę. Została ona dopuszczona do stosowania w niektórych państwach, jednak jej skuteczność i potencjalne skutki uboczne podlegają licznym dyskusjom. 

Nawet szeroko zakrojone działania profilaktyczne nie gwarantują psu pełnego bezpieczeństwa. Jeśli pies ma kleszcza, musisz jak najszybciej go usunąć. Z tego względu nic nie zastąpi Twojej czujności. Po każdym spacerze powinieneś dokładnie przejrzeć sierść psa pod kątem obecności pasożytów. Kleszcze najczęściej wczepiają się w miejsca, gdzie skóra jest cienka i dobrze ukrwiona. Ze szczególną dokładnością obejrzyj więc skórę psa w okolicach pachwin i uszu. O ile dorosłe osobniki kleszczy z reguły można dosyć łatwo zauważyć (osiągają wielkość 3-4 mm), to już wykrycie równie niebezpiecznych nimf (mierzących zaledwie 1,5 mm) wymaga znacznie większej uwagi. Aby znaleźć nimfy kleszczy, warto przeczesać sierść psa gęstym grzebieniem. 

Należy pamiętać, że na ogół żadne objawy kleszcza u psa nie występują. Po ukąszeniu kleszcza pies nie odczuwa świądu czy bólu, przez co pasożyt może żerować w sposób utajony przez długi czas. Niekiedy zdarza się również, że kleszcz zostaje przeoczony i samoistnie odpada, pozostawiając jedynie niewielką rankę. Jeżeli więc u czworonoga pojawiają się niepokojące objawy sugerujące chorobę odkleszczową, zawsze wymaga to pilnej diagnostyki – niezależnie od tego, czy udało Ci się wykryć kleszcza, czy też nie. 

Preparaty na kleszcze dla psa

Najskuteczniejszą metodą ochrony psa przed kleszczami jest stosowanie specjalnych środków przeciwpasożytniczych. Zazwyczaj zawierają one substancje czynne o działaniu biobójczym. Należą do nich m.in. permetryna, flumetryna czy fipronil. Substancje te zakłócają funkcjonowanie układu nerwowego pasożytów i powodują ich śmierć, jeszcze zanim zaczną pobierać krew. W ten sposób zabezpieczają psa przeciwko chorobom odkleszczowym. Środki przeciwpasożytnicze najczęściej wykazują szerokie spektrum działania – skutecznie zwalczają różne gatunki kleszczy (m.in. kleszcza psiego, kleszcza łąkowego, kleszcza pospolitego) oraz inne pasożyty (m.in. pchły, wszoły). 

Preparaty na kleszcze dla psa mogą zawierać też repelenty, czyli substancje, które działają na pasożyty odstraszająco. Środki tego typu opierają się na naturalnych olejkach eterycznych, które są w pełni bezpieczne dla zwierzaków. Utrudniają one kleszczom zlokalizowanie czworonogów i w ten sposób zmniejszają ryzyko ataku. Niestety, nie chronią one przed zarażeniem psa chorobotwórczymi drobnoustrojami. Z tego powodu są zalecane głównie dla psów, u których nie można stosować silnych środków biobójczych. Mogą być stosowane również pomocniczo. 

Specyficzną grupą środków na kleszcze dla psa są specyfiki z dimetikonem. Ich działanie opiera się na zasadzie fizycznej – tworzą na skórze psa lepką powłokę, która uniemożliwia kleszczom poruszanie się i pobieranie pokarmu. 

Aby zabezpieczyć psa przed kleszczami, można zastosować preparaty w różnych formach. Do najpopularniejszych z nich należą:

• spray na kleszcze dla psa – ma postać aerozolu, który aplikuje się na całą powierzchnię skóry psa. Charakteryzuje się dużą wydajnością, dlatego dobrze sprawdza się w przypadku psów ras dużych i olbrzymich. Większość sprayów można bezpiecznie stosować nawet u młodych czworonogów. 
• obroża na kleszcze u psa – wyróżnia się najdłuższym czasem działania. Obroża chroni psa przed kleszczami przez okres nawet 6-8 miesięcy. Jest więc bardzo wygodna w stosowaniu. Aby jednak obroża na kleszcze u psa działała skutecznie, musi być stosowana w sposób ciągły. Powinna też ściśle przylegać do ciała. Z tego względu obroże z reguły lepiej sprawdzają się u psów z mniej obfitą sierścią. Obroży nie można ponadto narażać na długotrwały kontakt z wodą. 
• krople na kleszcze dla psa – nanosi się je bezpośrednio na skórę psa za pomocą pipety. Dawka preparatów tego typu musi być dobrana do masy ciała psa. Krople na kleszcze zapewniają ochronę przez podobny czas jak spraye – zwykle 3 tygodnie. Są bardzo łatwe w stosowaniu, jednak wymagane jest ich regularne aplikowanie dla zachowania stałej ochrony. Polecane są zwłaszcza dla psów z grubą sierścią. 

Jak usunąć kleszcza u psa?

Jeśli zauważyłeś, że Twój pies ma kleszcza, musisz jak najszybciej usunąć pajęczaka. Ryzyko zakażenia chorobami odkleszczowymi jest tym większe, im dłużej kleszcz znajdował się na ciele psa. Zwykle do przeniesienia patogenów niezbędne jest żerowanie pasożyta na zwierzaku przez minimum 24 godziny. Z tego powodu nie powinieneś zwlekać z wyciągnięciem kleszcza psu. Jeżeli nie wiesz jak przeprowadzić zabieg prawidłowo, możesz poprosić o pomoc lekarza weterynarii. 

Kleszcze przyczepiają się do skóry za pomocą aparatu gębowego. Aparat gębowy kleszcza wyposażony jest w haczykowate ząbki, skierowane do tyłu. To właśnie one sprawiają, że pasożyt mocno przytwierdza się do skóry i utrudniają jego wyciągnięcie. Próby wyrywania kleszcza palcami skazane są więc na porażkę. Kleszcza nie należy też niczym smarować – nie pomoże to go usunąć. 

Do usuwania kleszcza u swojego pupila możesz użyć pęsety kosmetycznej lub specjalnych narzędzi (w formie haczyka czy lasso). Jak prawidłowo usunąć kleszcza? Chwyć kleszcza jak najbliżej skóry psa, a następnie energicznym ruchem wyciągnij w kierunku ku górze. Inną metodą usunięcia pasożyta jest jego wykręcenie przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Staraj się nie zaciskać pęsety na ciele kleszcza – może to spowodować wymioty u pajęczaka i uwolnienie do krwi psa groźnych patogenów. Uważaj również, by nie urwać odwłoku kleszcza. Unikaj kontaktu z kleszczem i jego wydzielinami – zaopatrz się w rękawiczki ochronne. 

Po zabiegu sprawdź, czy udało Ci się usunąć kleszcza w całości. Jeśli w skórze zwierzaka pozostały fragmenty główki lub aparatu gębowego kleszcza, możesz usunąć je za pomocą pęsety lub sterylnej igły. Miejsce ugryzienia należy zdezynfekować. Przez pewien czas warto obserwować rankę po ukąszeniu – zaczerwienienie powinno ustąpić po kilku dniach. 

Jakie choroby mogą przenosić kleszcze?

Chociaż samo ugryzienie psa przez kleszcza nie niesie zwykle żadnych negatywnych skutków, pajęczaki nierzadko są wektorami groźnych chorób. Choroby odkleszczowe u psów stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia domowych czworonogów. Zdarza się, że podczas pobierania krwi kleszcz wprowadza do organizmu swojego żywiciela niebezpieczne wirusy, bakterie lub pierwotniaki. Do najczęstszych chorób przenoszonych przez kleszcze należą:

• borelioza – jest chorobą atakującą różne narządy i układy, wywołaną przez bakterie (głównie Borrelia burgdorferi). Borelioza u psa przebiega fazami i prowadzi często do poważnych powikłań, m.in. zapalenia stawów, kłębuszkowego zapalania nerek, zapalenia mięśnia sercowego. U psów w ostrej fazie choroby rzadko pojawia się rumień, co może utrudnić rozpoznanie boreliozy na wczesnym etapie. Objawy choroby czasami pojawiają się nawet po kilku miesiącach od ugryzienia psa przez kleszcza. 
• babeszjoza – wywołuje ją pierwotniak Babesia canis, który atakuje erytrocyty psów. Babeszjoza uznawana jest za najgroźniejszą z chorób odkleszczowych u psów. W jej wyniku dochodzi do rozpadu erytrocytów i przenikania hemoglobiny do osocza. Postępująca babeszjoza prowadzi do zaburzeń funkcjonowania wątroby i nerek. Objawy tej choroby odkleszczowej zwykle pojawiają się po kilku/kilkunastu dniach od wniknięcia pierwotniaków do organizmu psa. 
• kleszczowe zapalenie mózgu – chorobę wywołuje wirus zaliczany do rodziny Flaviviridae, przenoszony głównie przez kleszcza pospolitego. W jej przebiegu dochodzi do rozwoju zapalenia mózgu i uszkodzenia nerwów z towarzyszącymi im objawami neurologicznego. Choroba ta jest stosunkowo rzadko spotykana u psów. Może przybierać różne formy: od letalnej aż po bezobjawową.
• anaplazmoza – jej czynnikiem etiologicznym są bakterie należące do rodzaju Anaplasma. Po wniknięciu do organizmu psa bakterie atakują granulocyty. Choroba ma niespecyficzny przebieg i może przybierać formę przewlekłą. 

Objawy chorób odkleszczowych u psów

Nieleczone choroby odkleszczowe mogą w krótkim czasie doprowadzić do śmierci psa. Niejednokrotnie ich skutkiem są też uszkodzenia ważnych narządów, np. serca, wątroby czy nerek. Stąd tak ważne jest ich szybkie rozpoznanie. Niestety, nie jest to wcale proste.

Objawy chorób odkleszczowych są zwykle mało charakterystyczne. Często przypominają symptomy innych infekcji wirusowych czy bakteryjnych. Wiele chorób przenoszonych przez kleszcze może przybierać również formę przewlekłą i subkliniczną. Dodatkowo objawy niektórych chorób wywoływanych przez kleszcze mogą pojawić się nawet kilka tygodni po ukąszeniu. Psi opiekunowie często nie wiążą ich więc z ugryzieniem pupila przez kleszcza. Zwykle niezbędne jest przeprowadzenie kompleksowej diagnostyki, by znaleźć przyczynę problemów. Do głównych objawów, które mogą świadczyć o chorobie odkleszczowej u psa, należą: 

• apatia, niechęć do spacerów i zabawy,
• gorączka, 
• utrata apetytu,
• kulawizny – zwłaszcza o charakterze nawracającym, 
• zaburzenia neurologiczne (np. drgawki),
• problemy z poruszaniem się,
• ból stawów, 
• zaburzenia zachowania,
• utrata świadomości, 
• przeczulica, 
• niedowłady kończyn,
• przewlekłe zmęczenie, 
• osłabienie, 
• wymioty i biegunki,
• obecność krwi w moczu.

Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy, jak najszybciej udaj się do weterynarza. Koniecznie poinformuj lekarza weterynarii, że Twój pies miał niedawno kleszcza. Ułatwi to szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.