Wścieklizna jest bardzo groźną chorobą zakaźną, która występuje u ssaków, w tym u człowieka. Inne zwierzęta, jak ptaki czy gady, nie chorują na nią i nie przenoszą jej, dlatego od nich nie możemy się wścieklizną zarazić. Jest to choroba śmiertelna, a jedynym sposobem walki z nią są, na dzień dzisiejszy, szczepienia profilaktyczne zwierząt domowych (głównie psów i kotów) oraz dzikich (przede wszystkim lisów, które są najczęstszymi nosicielami wścieklizny, a którym podaje się szczepionkę doustnie, w karmie).

Co wywołuje wściekliznę?

Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus wścieklizny – Rabies virus (RABV). Występuje on w siedmiu odmianach (tzw. biotypach), z których każdy jest zakaźny dla człowieka. Wirusy są prostymi (choć nie prymitywnymi) „istotami”, które nie mogą rozmnażać się poza organizmami swoich żywicieli. Niektóre z nich są jednak wstanie przeżyć w środowisku zewnętrznym dzięki formom przetrwalnikowym. Wirus wścieklizny jest wrażliwy na światło słoneczne i wysokie temperatury, ale dobrze znosi niskie temperatury oraz procesy gnilne – może dość długo przetrwać w padlinie.

Jakie są objawy wścieklizny?

Przebieg choroby jest mniej więcej taki sam u psów, kotów i innych ssaków, w tym u ludzi.

Nazwa choroby „wścieklizna” wzięła się od jednego z jej objawów, którym jest wyjątkowe pobudzenie i podniecenie przechodzące w agresję. Z kolei inna, rzadziej używana, nazwa „wodowstręt” nawiązuje do towarzyszącemu tej chorobie mimowolnemu skurczowi mięśni na widok lub nawet sam dźwięk wody. U chorego zwierzęcia (lub człowieka) obserwujemy ponadto światłowstręt, konwulsje i ślinotok. Objawy te związane są ze zmianami w mózgu, wywołanymi przez wirusa wścieklizny, który atakuje centralny układ nerwowy.

Chore na wściekliznę zwierzęta bardzo często drastycznie zmieniają swe dotychczasowe przyzwyczajenia. Dotyczy to również zachowań wrodzonych. Na przykład przedstawiciele gatunków prowadzących nocny tryb życia, stają się aktywne w ciągu dnia. U dzikich zwierząt możemy zaobserwować również utratę wrodzonego lęku przed człowiekiem. Lepiej zatem nie dotykać „słodkich lisków” w lesie, które zamiast przed nami uciekać, podchodzą.

W pierwszym okresie od zakażenia choroba ma przebieg utajony. Opisane wyżej objawy pojawiają się w ostatnim stadium choroby. Zwykle od chwili ich wystąpienia chore zwierzę (lub człowiek) umiera po około siedmiu dniach.

W jaki sposób psy, koty i ludzie zarażają się wścieklizną?

Do zakażenia wścieklizną u zwierząt domowych i człowieka dochodzi przede wszystkim poprzez bezpośredni kontakt ze zwierzęciem chorym – głównie wskutek pokąsania przez niego. W ostatnim stadium choroby, wirus wścieklizny przenika bowiem do śliny, które w momencie ugryzienia dostaje się do rany.

Czy wścieklizna jest uleczalna?

Niestety, do tej pory nie wynaleziono skutecznego leku przeciwko wściekliźnie. Zwierzęta zarażone tą chorobą po prostu się usypia. Ludziom, u których nie wystąpiły jeszcze objawy, podaje się specjalne zastrzyki. Szansę na wyleczenie nie są jednak duże, a do momentu wystąpienia objawów, praktycznie zerowe.

W jaki sposób ustrzec nasze psy i koty (i nas samych) przed zarażeniem się wścieklizną?

Tak, jak to napisałem na początku, jedynym skutecznym sposobem zapobiegania wściekliźnie są szczepienia profilaktyczne zwierzęta domowych. Na dzień dzisiejszy istnieje obowiązek wykonywania takich szczepień u psów, które wykonuje się co roku. U szczeniąt pierwsze szczepienie powinno być wykonane między 2 a 5 miesiącem życia.

Niestety nie dotyczy to kotów – szczepień przeciw wściekliźnie wymagają jedynie stowarzyszenia hodowców kotów rasowych u osobników wystawianych i rozmnażanych. Powinniśmy jednak szczepić wszystkie koty – choćby ze względu na nasze własne bezpieczeństwo.

W przypadku kotów pojawia się pytanie o zasadność szczepienia osobników, które nie wychodzą na dwór. Skoro wścieklizna przenosi się poprzez bezpośredni kontakt, nie mają one raczej szans na zarażenie się nią. Zdania na ten temat są podzielone: jedni uważają, że mimo wszystko lepiej jest koty niewychodzące szczepić, inni zaś, że nie ma takiej potrzeby.

Dorosłe koty wychodzące powinno się szczepić co roku, koty nie wychodzące wystarczy co 2-3 lata. Kociętom podajemy szczepionkę przeciw wściekliźnie, gdy skończą 16 tydzień życia.

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com