O szczurach napisano już całe tomy. Najczęściej zawierają niezbyt pochlebne opinie, ponieważ zwierzęta te budzą w ludziach odrazę i uważane są za szkodniki. Co ciekawe, w Chinach lub Indiach szczury postrzegane są jako zwierzęta przynoszące szczęście, a nawet uznaje się je za wcielenia przodków.

Co innego jednak szczury dzikie, a co innego ich udomowieni kuzyni, którzy od wielu lat trzymani są w domach dla przyjemności. Dla wielbicieli tych gryzoni są równie wspaniałymi towarzyszami człowieka, jak pies czy kot.

Pochodzenie szczurów

Szczury towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Zapewne odwiedzały już jaskinie neandertalczyków, zwabione zapachem jedzenia. Na dobre osiedliły się jednak wśród ludzi wraz z rozwojem rolnictwa. Pełne spichlerze zboża były istnym szczurzym rajem.

Na Ziemi żyje około pięćdziesięciu gatunków tych gryzoni. Najliczniejszy jest szczur wędrowny, który skolonizował cały świat. Jest inteligentny, odważny i niezwykle płodny. Między innymi te cechy sprawiły, że zainteresowali się nim naukowcy. Na potrzeby nauki wyhodowano jego udomowioną formę nazywaną szczurem laboratoryjnym.

Początkowo był zwierzęciem wyłącznie wykorzystywanym do badań. Wkrótce jednak stał się ulubionym domowym zwierzątkiem tysięcy ludzi na świecie.

Wygląd szczurów

Szczura nie trzeba chyba nikomu opisywać. Jak wygląda wiedzą wszyscy, ale nie wszyscy wiedzą zapewne o istnieniu licznych szczurzych ras. Osobniki rasowe wyróżniają się pięknym umaszczeniem i rodzajem futerka. Wśród nich najpiękniejsze są chyba odmiany satynowe, których okrywa włosowa jest gładka i niezwykle błyszcząca. A najbardziej niezwykłe są szczury całkowicie pozbawione owłosienia ciała. Niezwykle oryginalny wygląd mają szczurki odmian dumbo, ze swymi dużymi i nisko osadzonymi uszami.

Odmiany szczurów

Odmiany szczurów wyróżniane są na podstawie różnych ich cech fizycznych.

Ze względu na kształt i osadzenie uszu:

• Standard – uszy „normalne” w kształcie i osadzeniu;
• Dumbo – duże i okrągłe osadzone nisko na głowie;

Ze względu na rodzaj okrywy włosowej:

• Standard – włos krótki, gładki, pokrywający gęsto całe ciało;
• Rex – włos skręcony, brak włosów prostych, faliste wibrysy;
• Double rex – włos krótszy niż u rexów;
• Velveteen – bez włosów prostych, sierść dłuższa, pofalowana;
• Long hair – długi włos futerka, który może łączyć się z innymi rodzajami;
• Satin – delikatny i miły w dotyku włos z charakterystycznym satynowym połyskiem, który może łaczyć się z każdą inną odmianą sierści;
• Fuzz – odmiana pokryta jedynie delikatnym meszkiem;
• Sphinx – odmiana bezwłosa, dopuszczalna niewielka szczecina;

Ze względu na kolor oczu:

• Czarnooka;
• Czerwonooka;
• Różowooka;
• Ruby;
• Dark ruby;
• Odd-eye (różnooka);

Ze względu na umaszczenie:

• Self – włosy jednokolorowe: czarne, białe, itd;
• AOCP (any other color pattern) – umaszczenie będące połączeniem dwóch lub więcej kolorów: himalayan, Seal Point Siamese;
• AOC (any other color) – ciało jednolicie umaszczone, każdy włos na ciele jest przynajmniej dwukolorowy: aguti, cynamonowy, szynszylowy, płowy;
• Silvered (srebrzysty) – sierść jest równo poprzeplatana białymi włosami: srebrny-czarny, srebrny-niebieski;
• Marked (wzorzysty) – ze wzorem na ciele:

- English Irish – biały trójkąt na mostku;
- Berkshire – biały brzuch i klatka piersiowa, białe łapki i ogon;
- Irish – białe znaczenie na brzuchu, białe łapki, biała końcówka ogona;
- Dalmatian – kolorowe małe plami na białym futrze;
- Essex – grzbiet i brzuch w innym kolorze (nie w białym);
- Bareback – kolorowy „kaptur” obejmujący głowę, szyję, klatkę piersiową i ramiona;
- Variegated – głowa i łopatki pokryte kolorowym futrem, biała plamka na czole, liczne kolorowe plamki na ciele, biały brzuch;
- Blaze – biała trójkątna plamka, od nosa do uszu;
- Hooded, czyli kapturek – białe ciało z kolorowym znaczeniem na głowie, szyi i łopatkach, przechodzące w pas ciągnący się na grzbiecie aż do ogona;
- Capped – kolorowa futerko plama na głowie, która nie obejmuje szyi nie sięga szyi i gardła, reszta ciała biała;
- Masked – kolorowe włosy pokrywają jedynie nos, czoło i okolicę wokół oczu;

Długość życia szczurów

Nie są długowiecznymi zwierzętami. Dwuletni osobnik jest już bardzo sędziwym staruszkiem, którego chyba tylko miłość opiekuna trzyma przy życiu.

Zachowanie szczurów

Bezsprzecznie szczury są bardzo inteligentne. Są tacy, co twierdzą, że szczury są nawet bardziej od psów. To właśnie inteligencja i ogromne zdolności adaptacyjne pozwoliły domowych pupili rozprzestrzenić się niemal po całej kuli ziemskiej.

Bardzo łatwo się oswajają, a nawet reagują na swoje imiona. Są bardzo ruchliwe, ciekawskie z natury i... potrafią się bawić! Oczywiście najlepszą zabawą jest gonitwa, do której zachęcają nie tylko swoich pobratymców, ale i opiekunów, i innych zwierzęcych domowników, z którymi są zaprzyjaźnione.

Szczur jest stworzeniem żyjącym w grupach, czasem nawet bardzo dużych. Warto więc zastanowić się nad kupnem przynajmniej dwóch osobników. Mogą być tej samej płci, jeśli nie chce się ich rozmnażać. Są tylko niezbyt przyjazne wobec obcych osobników swojego gatunku, spoza własnej grupy, których mogą potraktować bardzo brutalnie. Lepiej zatem od razu kupić dwa szczury, najlepiej rodzeństwo.

Wymagania szczurów

Klatka dla szczura  musi być dużych rozmiarów, wszak i gryzoń ten do najmniejszych nie należy (przy czym samce są większe od samic, więc potrzebują więcej miejsca). Można przyjąć, iż minimalne rozmiary klatki dla dwóch samców lub 2-3 samic wynoszą 70 cm długości, 40 cm szerokości i 80 cm wysokości. Oczywiście, jeśli kupimy większą, nasze szczurki będą szczęśliwsze.

Dobrym rozwiązaniem jest zakup którejś z klatek, które przez producenta dedykowania jest dla koszatniczek (jeśli tylko nie mają zbyt dużego rozstawy prętów, który dla dorosłych szczurów nie powinien być większy niż 2 cm, dla samic nawet 1,5). Klatki te są bowiem odpowiednich rozmiarów i dość solidnie wykonane (a przynajmniej powinny takie być). Dla naszych pupili nie nadają się klatki dla szynszyli (zbyt duży rozstaw prętów) ani klatki dla królików i świnek morskich (są niskie i mają zbyt dużą odległość między prętami). Z kolei klatki dla chomików zwykle są zbyt małe.

Niektórzy trzymają swoje szczurki w akwariach, ale nie jest to godne polecenia. Akwaria są ciężkie i łatwo mogą się stłuc,przez co są kłopotliwe w czyszczeniu. Mają ponadto złą wentylację, co sprzyja rozwojowi bakterii.

W klatce warto zamontować półki, dzięki którym przestrzeń życiowa szczurów będzie większa i bardziej urozmaicona, przy czym pamiętać należy, by odległość między piętrami nie była mniejsza niż 30 cm, by zwierzęta mogły swobodnie stawać na tylnych łapkach, co często robią. Innymi elementami wyposażenia mogą być hamaki, tunele o odpowiednio dużej średnicy, drabinki, bawełniane sznury do wspinania i biegania po nich i oczywiście domek. Jedzenie podajemy w miskach a wodę w poidle.

Na dno klatki sypiemy warstwę ściółki dla gryzoni. Dobre są drewniane granulaty, które doskonale wiążą wilgoć i neutralizują zapachy, z tego powodu są znacznie lepsze od tradycyjnych trocin. Ich wadą jest jednak dość duża zwykle wielkość granulek (szczurkom niezbyt wygodnie się po nich chodzi). Ostatnio jednak w sklepach Kakadu pojawiła się ściółka o nazwie Brylant Mini Pellet, która cechuje się bardzo drobną granulacją, dlatego polecana jest dla małych zwierząt.

Nie należy stosować jako ściółki siana, ponieważ szybko wilgotnieje i pleśnieje. Można go co najwyżej użyć do wyścielenia domku dla szczura, ale znacznie lepiej jest do tego celu użyć specjalnej ściółki bawełnianej.

Pożywienie szczurów

Szczury są wszystkożerne, co oznacza, że chętnie jedzą zarówno pokarm roślinny, jak i zwierzęcy, choć ten pierwszy powinien stanowić większą część ich diety.

Naszym pupilom możemy podawać dobrej jakości gotowe pokarmy dla szczurów; ziarno zbóż; surowe, myte warzywa takie, jak ogórek, pomidor, kalafior, marchew, brokuły, papryka; warzywa suszone; surowe owoce (nie należy podawać owoców cytrusowych); owoce suszone; kiełki, zioła dla gryzoni, suchy chleb (najlepiej razowy).

Produkty te stanowią podstawę ich diety, którą możemy urozmaicać orzechami, gotowanym na twardo jajkiem, białym serem, płatkami kukurydzianymi, suchą karmą dla kotów oraz kupowanymi w sklepach zoologicznych gotowymi smakołykami dla szczurów. W klatce nie powinno również zabraknąć wapienka dla gryzoni.

Rozmnażanie szczurów

Rozpoznawanie płci jest łatwe. U samców odbyt i ujście dróg moczowo-płciowych są od siebie oddalone, poza tym mają one wyraźnie widoczne duże jądra.

Szczury są niezwykle płodne. Ciąża trwa około dwudziestu dni. Kilkanaście młodych w jednym miocie wcale nie jest rzadkością, a samica może zostać ponownie zapłodniona tuż po porodzie. Młode dojrzewają bardzo szybko i w wieku dwóch miesięcy same mogą zostać rodzicami.

Ciężarnej samicy nie powinno się niepokoić. Najlepiej gdy ma do dyspozycji duży domek. Szczurki rodzą się bardzo nieporadne. Nie mają futerka, są ślepe i głuche, ale mają już dobrze rozwinięty zmysł węchu, który umożliwia im odnalezienie matczynych sutków.

Systematyka szczurów

Szczury, które dziś hodujemy w naszych domach, są potomkami dzikich szczurów wędrownych. Gatunek ten zaliczane jest do rodziny myszowatych, znajdującej się w obrębie rzędu gryzoni, który obejmuje ponad trzy tysiące gatunków. Najbliższymi kuzynami szczurów są myszy, a nieco dalszymi myszoskoczki.

Królestwo: zwierzęta
Typ: strunowce
Podtyp: kręgowce
Gromada: ssaki
Podgromada: ssaki żyworodne
Szczep: łożyskowce
Rząd: gryzonie
Rodzina: myszowate
Rodzaj: Rattus
Gatunek: Rattus norvegicus (szczur wędrowny, forma laboratoryjna)

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com