Mówiąc szynszyla, mamy zwykle na myśli szynszylę małą – jeden z dwóch gatunków z rodzaju Chinchilla. To właśnie one podbiły serca licznych miłośników zwierząt na całym świecie. Niestety, hodowana jest także ze względu na niezwykle piękne i gęste futro. Z tego powodu była również obiektem polowań, które doprowadziły niemal do jej wyginięcia w naturalnym środowisku.

Pochodzenie szynszyli

Szynszyla mała jest gatunkiem endemicznym, co oznacza, że jej występowanie ogranicza się do jednego miejsca na świecie. Są nim górzyste tereny Chile. Pierwsza pisemna wzmianka o tym gatunku pojawiła się już w 1590 roku, ale pierwszy naukowy opis tego gatunku, sporządzony w 1782 roku, zawdzięczamy chilijskiemu badaczowi Juan Ignacio Molinie.

Zanim gryzoniami tymi zainteresowali się Europejczycy, rdzenni mieszańcy Ameryki południowej od dawna wykorzystywali ich skóry do produkcji okryć. Co ciekawe, niektórzy badacze nazwę gatunku wywodzą od nazwy chilijskiego plemienia Chincha. W dosłownym tłumaczeniu słowo chinchilla oznacza „mały Chincha”. Z tego powodu drugi człon łacińskiej nazwy powinien mieć formę męską (laniger), a nie żeńską (lanigera).

Wygląd szynszyli

Dziko żyjące szynszyle są wyraźnie mniejsze od osobników hodowlanych. W naturze samce osiągają bowiem średnio około 422g, a samice 412g, podczas gdy w niewoli samce mogą ważyć aż 800g, a samice 600g.

Szynszyle są zwierzątkami o krępej budowie ciała i dużej, szerokiej głowie. Ich przednie łapki, które zaopatrzone są w 5 palców, są znacznie krótsze od czteropalczastych (jeden palec jest mocno zredukowany) łapek tylnych. Wszystkie palce zaopatrzone są w krótkie pazury. Zęby szynszyli cechują się dużymi koronami i małymi korzeniami. Jak u wszystkich gryzoni, siekacze rosną im przez całe życie.

Najbardziej rzucającą się w oczy cechą tego gatunku jest okrywa włosowa. Szynszyle mają chyba najbardziej miękkie i gęste futro ze wszystkich ssaków. Co ciekawe dotyczy to wyłącznie włosów na ciele, ponieważ te na ogonie są twarde i szorstkie.

Naturalnym umaszczeniem szynszyli małej jest barwa srebrnoszara na grzbiecie z żółtobiałym brzuchem. W niewoli wyhodowano jednak wiele odmian barwnych, między innymi mahoniową, czarną, węglową, białą, beżową, szafirową, fioletową, itd. Znane są również odmiany o innej strukturze włosa.

Odmiany barwne szynszyli

• Standard – umaszczenie naturalne: szare ciało, biały brzuch, czarne oczy.
• Czarna aksamitna – czarne, błyszczące futro na grzbiecie i głowie, szare boki ciała, biały brzuch, uszy szare, oczy czarne.
• Mahoniowa (ebony) – czarne futro na całym ciele, uszy szare lub czarne, oczy czarne; występuje w czterech odmianach: jasnym, średnim, ciemnym i lśniąco czarnym.
• Machoniowa aksamitna – czarne futro, błyszczące na grzbiecie, głowie i łapkach, uszy ciemne, oczy ciemne.
  Węglowa (charcoal) – futro na całym ciele od ciemnobrązowego do szarego (zależnie od oświetlenia), uszy szare, oczy brązowo-czarne.
• Fioletowa afrykańska – lawendowo-fioletowa barwa futra na ciele, brzuch biały, uszy szare, oczy ciemne.
• Fioletowa niemiecka – szaro-fioletowe futro, ciemniejsze na grzbiecie, brzuch biały, uszy czarne, oczy ciemne.
• Fioletowa aksamitna – futro na grzbiecie i głowie ciemnoszare z fioletowym odcieniem, boki ciała jaśniejsze, brzuch biały, uszy szare, oczy czarne.
• Fioletowa ebony – futro jednolicie fioletowe w odcieniach od jasnego do ciemnego, uszy szare, oczy czarne.
• Szafirowa – ciało szare z niebieskim odcieniem, brzuch biały, uszy jasne, oczy czarne.
• Szafirowa aksamitna – umaszczenie szafirowe z aksamitnym połyskiem.
• Szafirowa ebony – umaszczenie jak u odmiany szafirowej, ale obejmujące całe ciało.
• Beż Towera heterozygotyczny – ciemno beżowe ciało, brzuch biały , uszy różowe, oczy czerwone lub brązowe.
• Beż Towera homozygotyczny – jasno beżowe ciało, brzuch biały, uszy różowe, oczy czerwone.
• Beż polski – bardzo jasne, niemal białe, beżowe ciało, biały brzuch, uszy jasnoróżowe, oczy jasnoczerwone.
• Brązowa aksamitna – brązowe, błyszczące futro na grzbiecie i głowie, beżowe boki, biały brzuch, różowe uszy, ciemno czerwone oczy.
• Machoniowo-beżowa (beżowy ebony, tan) – ekstra ciemny: lśniące, ciemno czekoladowe futro na całym ciele; ciemny: ciemno brązowe futro na całym ciele; średni: brązowe futro na całym ciele; jasny: jasno brązowe (niemal beżowe) futro na całym ciele; uszy różowe, oczy czerwone.
• Tan aksamitny – umaszczenie jak u tan, ale na grzbiecie i głowie futro jest ciemniejsze i błyszczące, uszy jasno różowe, oczy czerwone.
• Tan Homozygotyczny – jaśniejsza wersja tan, uszy różowe, oczy czerwone.
• Beżowa Sullivan'a – umaszczenie takie, jak u odmiany beżowej Towera heterozygotycznej, ale z czerwonymi oczami.
• Goldbar – beżowe futro w złotym odcieniu, biały brzuch, uszy różowe, oczy ciemne.
• Fioletowa beżowa (perłowa) – futro na ciele jasnobeżowe z fioletowym nalotem, brzuch biały, uszy szare lub różowe, oczy ciemne.
• Różowo-biała (pink white) – futro białe z różowym odcieniem, uszy kremowe, oczy czerwone; osobniki z szarymi plamkami nazywamy mozaikowymi, gdy plamy są wyraźnie oddzielone od barwy reszty ciała mówimy o ekstremalnych mozaikach.
• Różowo-biała aksamitna – futro błyszczące, białe z różowym odcieniem i beżowo-szarą głową, uszy różowe, oczy czerwone.
• Biała ebony – podobna do odmiany białej Wilsona; gdy na ciele widoczne są ciemne plamy mówimy o odmianie mozaikowej; odmianę o wyraźnie oddzielonych łatach białych, szarych i czarnych określamy mianem trójkolorowej.
• Biały tan – białe futro z brązowym lub beżowym nalotem; odmiany mozaikowe są w plamy białe i brązowe (lub beżowe); osobniki trójkolorowe są łaty białe, brązowe i beżowe.
• Biała recesywna Lowe'a – futro w odcieniu szampańskiej bieli, ciemniejsze u osobników młodych i starych, uszy różowe, oczy czerwone.
• Fioletowa biała – futro białe z fioletowymi plamami, uszy szare, oczy ciemne.
• Szafirowa biała – białe futro z szafirowym grzbietem i głową.
• Niebieski diament (blue diamond) – futro srebrno-szare z niebiesko-fioletowym połyskiem, brzuch biały, uszy szaro-różowe, oczy czarne.
• Biała Wilsona – białe ciało, możliwy lekkim szary nalot, uszy szare, oczy czarne; gdy szary nalot tworzy plamki mówimy o odmianie mozaikowej; odmiana ze znaczeniami, które tworzą wyraźne łaty na białym tle nosi nazwę ekstremalnej mozaiki; gdy szare i białe włosy są równomiernie wymieszane ze sobą mamy odmianę srebrną.
• Biała Wilsona aksamitna – białe futro o aksamitnej strukturze z ciemną maską i grzbietem, uszy szare, oczy czarne.

Odmiany szynszyli o różnej strukturze włosów

• Odmiana zwykła.
• Odmiana angorska (perska) – włos długi.
• Odmiana curly – włos kręcony.

Długość życia szynszyli

Gryzonie te w niewoli żyją nawet kilkanaście lat, do dwudziestu.

Zachowanie szynszyli

Szynszyle są aktywne głównie nocą, dzień przesypiając w skalnych szczelinach i grotach. To zwierzęta bardzo towarzyskie, które w naturze żyją w bardzo dużych koloniach. Szczególne więzi łączą członków najbliższej rodziny, czyli rodziców i dzieci. Szynszyle porozumiewają się ze sobą przy pomocy dźwięków., a ich „mowa” jest bardzo zróżnicowana i bogata. Swoje rewiry znaczą moczem.

Gryzonie te są bardzo miłymi zwierzętami. Łatwo się oswajają, ale początkowo mogą być nieufne wobec nowego opiekuna i wyrywać się przy każdej próbie brania na ręce. Trzeba się zatem uzbroić w cierpliwość. Szynszyle nie są agresywne, rzadko zdarza się im mocniej ugryźć człowieka, choć od czasu do czasu delikatnie łapią go za palec, jakby chciały sprawdzić, czy nadaje się do zjedzenia.

Szynszyle należą do bardzo aktywnych stworzeń. Uwielbiają skakać i biegać. Są przy tym ciekawskie z natury i chętnie badają swoje otoczenie, głównie przy pomocy słuchu i dotyku. Potrzebują zatem sporej przestrzeni i codziennych spacerów po mieszkaniu.

Zwierzęta te są niemal bezwonne. Bardzo dbają o swoje futra, które regularnie czyszczą, zażywając kąpieli w piasku.

Wymagania szynszyli

Biorąc pod uwagę dużą aktywność szynszyli, powinniśmy zapewnić im sporych rozmiarów klatkę. Im będzie większa, tym lepiej, zwłaszcza gdy mieszkać w niej będzie więcej niż jeden osobnik (co jest wskazane). Dobrym wyborem jest klatka wysoka, w której możemy zamontować kilka półek i konarów do skakania.

Podstawowym wyposażeniem klatki dla szynszyli jest domek, miski na jedzenie oraz poidło. Miski i poidło powinny być wykonane z twardego materiału, by zwierzątko nie mogło ich zbyt łatwo pogryźć. Jeśli chodzi o domki, to najlepiej sprawdzają się te wykonane z drewna. Nie zapomnijmy również o kupnie odpowiedniego naczynia do kąpieli w piasku. Może to być specjalna „wanienka” dla szynszyli, ale może być również duża szklana kula, w której niektórzy trzymają rybki. Jeśli codziennie wypuszczamy naszą szynszylę na spacery po mieszkaniu, naczynia z piaskiem nie musimy wstawiać do klatki.

Na dno klatki sypiemy grubą warstwę ściółki dla gryzoni. Najlepszą chłonność wilgoci i zapachów mają ściółki granulowane. Ostatnio w sklepach zoologicznych pojawiła się ściółka o nazwie Brylant Mini Pellet, która jest bardzo drobna, więc zwierzętom łatwiej się po niej chodzi. Ściółkę należy regularnie wymieniać. Częstotliwość z jaką to robimy zależy od wielkości klatki i liczny jej mieszkańców.

Żywienie szynszyli

Szynszyle są roślinożerne. W naturze w skład ich diety wchodzą trawy, zioła, nasiona, owoce, kora i młode pędy roślin. W domu możemy podawać im specjalne pokarmy dla szynszyli, siano, suszone zioła, suche i skiełkowane nasiona oraz niewielkie ilości warzyw i owoców. Menu uzupełniamy smakołykami dla szynszyli, np. kupowanymi w sklepach kolbami.

Rozmnażanie szynszyli

Samica chodzi w ciąży niemal cztery miesiące. W jednym miocie rodzi do pięciu młodych. Szynszyle przychodzą na świat pokryte delikatnym futrem i z otwartymi oczami. Już od urodzenia są bardzo samodzielne i sprawne.

Systematyka szynszyli

Szynszyle są gryzoniami, ale w obrębie tego rzędu tworzą osobną rodzinę szynszylowatych. Szczury, myszy, chomiki i inne domowe gryzonie są tylko ich bardzo dalekimi krewniakami.

Królestwo: zwierzęta
Typ: strunowce
Podtyp: kręgowce
Gromada: ssaki
Podgromada: ssaki żyworodne
Szczep: łożyskowce
Rząd: gryzonie
Rodzina: szynszylowate
Rodzaj: Chinchilla
Gatunek: Chinchilla lanigera (szynszyla mała)

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com