Opiekunowie psów i kotów stają się coraz bardziej świadomi znaczenia prawidłowego żywienia dla zdrowia ich pupili. Skład i odpowiednie zbilansowanie są istotnymi czynnikami wpływającymi na jakość karmy. Z tego powodu odpowiedzialny właściciel, wybierając karmę ze sklepowej półki, powinien wziąć pod uwagę ryby i produkty pochodzenia rybnego jako źródło pełnowartościowego białka, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, związków mineralnych i witamin.

Skład ryb białych jest mocno zbliżony do chudego mięsa ssaków i ptaków. Białko jest wysokiej jakości, lekkostrawne, oraz świetnej przyswajalności dochodzącej do 97 % (średnio 78%). Zawiera ono dużo aminokwasów - lizynę, treoninę i metioninę. Świeże ryby zawierają od 14 do 18% białka, co w przeliczeniu na suchą masę daje znakomity wynik nawet 80% u ryb chudych (szczególnie dorsza, przy zawartości tłuszczu 3%). Całe ryby, zawierające ości, po prawidłowej obróbce technologicznej, są dużo lepiej zbilansowanym źródłem składników pokarmowych w porównaniu do innych typów mięsa jakie stosujemy w żywieniu psów i kotów. Niestety podawanie dużych ilości świeżych ryb może wiązać się z niedoborami witaminy b1 - tiaminy. Część ryb zawiera enzym tiaminazę, rozkładający wit. B1, co może doprowadzić do jej niedoboru u psów i kotów. Jednak obróbka termiczna, jakiej poddawane są ryby i produkty uboczne rybnego pochodzenia, całkowicie inaktywuje ten enzym, co czyni karmy gotowe, bezpiecznymi dla czworonożnych pupili. Jako dodatek do karm stosowana jest również mączka rybka, która zawiera duże ilości biała - 45 - 70%. Jej strawność jest bardzo wysoka, osiąga 90%.

Ze względu na przydatność technologiczną ryby dzielimy na tłuste, średniotłuste i chude. Do ryb tłustych zaliczamy węgorza, halibuta, łososia, tuńczyka, makrelę, śledzia, szprota oraz sardynkę. Zawartość w nich tłuszczu waha się między 5-18 % w zależności od dojrzałości osobniczej i pory roku. Do ryb średniotłustych zaliczamy karpia, pstrąga, turbota i karmazyna. Ryby zawierające poniżej 1-2% tłuszczu tj: dorsza, solę, lina, sandacza, tilapię, morszczuka, flądrę, doradę i mintaja klasyfikujemy jako ryby chude (białe).

Coraz częstszymi pacjentami w przychodniach weterynaryjnych są psy i koty z objawami alergii pokarmowej - świądem, pokrzywką, nawracającym ropnym zapaleniem skóry i rumieniowym zapaleniu uszu. Należy pamiętać, że karmy stosowane szczególnie u psów są potencjalnie mocno alergizujące. Alergenami pokarmowymi są głównie białka o dużej masie cząsteczkowej. Ze względu na ograniczoną przydatność testów alergicznych słuszne wydaje się być stosowanie diety eliminacyjnej u psów i kotów z podejrzeniem alergii pokarmowej. Polega ona na podawaniu zwierzęciu pokarmu zawierającej rodzaj białka, którego nigdy wcześniej nie jadło. Konieczne jest, aby taka dieta trwała min. 6-8 tygodni i od początku jej trwania była rygorystycznie przestrzegana. Wszystkie pokarmy są potencjalnymi alergenami, ale ze względu na stosunkowo rzadkie stosowanie ryb w żywieniu psów i kotów, warto je wziąć pod uwagę przy komponowaniu diety eliminacyjnej. Po jej zastosowaniu należy przeprowadzić test prowokacji, dopiero jego dodatni wynik potwierdza alergię pokarmową.

Kolejnym po białkach, niezbędnym, podstawowym składnikiem pokarmowym są tłuszcze. Do nich zaliczamy niezwykle ważne dla zdrowia psów i kotów wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3 i omega 6. W żywieniu psów i kotów musimy zwrócić uwagę na kwasy: alfa-linolenowy (ALA), eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksapentaenowy. Najcenniejszym źródłem kwasów omega 3 - szczególnie DHA i EPA są tłuszcze ryb morskich, które zawierać mogą do 50% kwasów tłuszczowych. Organizmy zwierząt domowych nie są w stanie tworzyć tych kwasów, co sprawia że muszą być dostarczane z pożywieniem. Spełniają one szereg pozytywnych funkcji: mają działanie przeciwzapalne i przeciwświądowe (jest to przydatne w leczeniu alergii). Wpływają korzystnie na funkcjonowanie układu krążenia, mają działanie przeciwarytmiczne. Dla większości opiekunów najbardziej widoczny jest pozytywny wpływ na jakość sierści.

Witaminy są związkami chemicznymi, niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmów psów i kotów. Ryby zawierają znaczne ilości witamin A, D3, E oraz witaminy z grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę, kobalaminę, kwas pantotenowy i kwas foliowy). Ryby tłuste cechuje wyższa zawartość tych związków niż chude. Witamina A odpowiada za proces prawidłowego widzenia, a według najnowszych badań jest nieoceniona w terapii cukrzycy, przy zatruciach, u zwierząt z alergiami i chorobami autoimmunologicznymi. Najlepszymi źródłami witaminy A są tłuszcze rybne oraz wątroba i jaja. Witamina D wraz z wapniem i fosforem wpływa na prawidłową budowę i funkcjonowanie układu kostnego. Udowodniono jej wpływ na zapobieganie nowotworom okrężnicy i wydzielanie parathormonu przez przytarczyce. U psów i kotów z przewlekłymi zapaleniami dolnych dróg oddechowych może zapobiegać rozedmie płuc oraz wpływać na wydzielanie insuliny przez trzustkę. Najbogatszym źródłem naturalnej witaminy D są ryby morskie i olej z ryb morskich. Mniejsze stężenia znajdziemy w rybach słodkowodnych. Witamina E wspomaga organizm w niszczeniu wolnych rodników i zapobiega nowotworom.

Ryby morskie i słodkowodne są również źródłem ważnych dla zdrowia makro i mikroelementów. Wapń i fosfor stanowią podstawowy budulec kości i zębów. Wapń uczestniczy w międzykomórkowym procesie przekazywania informacji i procesie krzepnięcia krwi. Fosfor z kolei wchodzi w skład DNA i RNA, uczestniczy w procesach energetycznych komórki i odpowiada za prawidłową równowagą kwasowo - zasadową. Ze względu na wspólne mechanizmy regulacyjne bardzo istotny jest odpowiedni stosunek wapnia i fosforu w diecie. Mięso ryb, ze względu że jednocześnie spożywane są ości (po odpowiedniej obróbce) ma lepiej zbilansowany stosunek wapń/fosfor niż mięso ssaków. W diecie kotów stosunek Ca:P powyżej 4:1 tak bardzo spowoduje zmniejszenie wchłaniania fosforu, że pojawią się objawy niedoboru. Trzecim makroelementem wchodzącym w skład kości jest magnez. Bierze udział w 300 reakcjach metabolicznych, w przewodzeniu impulsów w układzie nerwowym, skurczu mięśni i procesach przemiany materii. Bogatymi w magnez rybami są łosoś, halibut, tuńczyk, śledź, makrela i dorsz. Jednym z ważnych mikroelementów, którego ryby morskie są świetnym źródłem, jest jod. Jest składnikiem budulcowym hormonów tarczycy. U młodych psów i kotów bierze udział we wzroście, różnicowaniu i rozwoju komórek, a u dorosłych reguluje metabolizm całego organizmu. Kolejnym mikroelementem, którego istotnym źródłem są ryby, jest mangan. Pierwiastek ten wchodzi w skład wielu enzymów regulujących szereg procesów w organizmie. Bez niego niemożliwa byłaby prawidłowa przemiana materii.

Ryby stanowią znakomitą alternatywę dla mięsa ssaków i ptaków. Wysoka zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin i soli mineralnych oraz dobrej jakości białko sprawiają, że z powodzeniem mogą być stosowane jako podstawa żywienia psów i kotów.

  Lek.wet.spec. Jakub Sadłowski, Warszawa

Zdj: Fotolia.pl