Czytając o wymaganiach różnych gatunków ryb lub roślin zwykle natrafiamy na pojęcie „odczynu wody”, określanego skrótem pH. Wartość pH ma zasadniczy wpływ na ryby i rośliny w akwarium, dlatego powinniśmy wiedzieć, co to takiego.

O tym, co nazywany odczynem, decyduje stosunek jonów wodorowych H+ do jonów wodorotlenowych OH¯, które znajdują się w wodzie. Pochodzą one głównie z rozpuszczonych w niej kwasów i zasad. Najczęściej są to związki pochodzenia naturalnego, na przykład wydzielane przez rośliny lub powstające w procesach rozkładu, ale nie tylko, niestety. Również człowiek wprowadza je do wód, zanieczyszczając środowisko.

Jeśli w wodzie znajduje się więcej jonów H+ niż OH¯ wówczas określmy ją jako kwaśną. Jeśli przeważają w niej jony OH¯ – jako zasadową. W przypadku równowagi tych jonów, woda ma odczyn obojętny.

Co ciekawe, mierząc pH, mierzymy wyłącznie stężenie jonów wodorowych. W wodzie o odczynie obojętnym wynosi ono 0,0000001g na 1 dm3, czyli 10 do potęgi -7. Mówimy wówczas, że woda ma pH równe 7. W wodzie kwaśnej stężenie jonów wodorowych będzie większe, a w wodzie zasadowej mniejsze od podanego powyżej. W praktyce wystarczy wiedzieć, że gdy pH jest również 7 to woda jest obojętna, gdy mniejsze od 7 – woda jest kwaśna, a gdy większe – zasadowa.

Woda w naturalnych zbiornikach ma bardzo różnorodny odczyn. Najczęściej pH waha się w granicach od 3 do 10. I oczywiście zależy od wielu czynników: podłoża, intensywności procesów biologicznych, które w niej zachodzą, itp. Znaczny wpływ na odczyn wody mają również rozpuszczone w niej inne niż kwasy i zasady związki chemiczne, przede wszystkim węglany i wodorowęglany wapnia.

Wodne zwierzęta i rośliny przystosowały się w toku ewolucji do odczynu wody w zbiorniku, w którym żyją. Większość toleruje również pewne wahania wartości pH, ponieważ nawet w naturze nie jest ono stałe i zmienia się w ciągu doby i roku. Im większe są naturalne dobowe i roczne wahania pH, tym większy zakres tolerancji pod tym względem mają organizmy żywe. Oczywiście zmiany odczynu nie mogą być gwałtowne, zwłaszcza w dużym zakresie.

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com