Bardzo lubimy, gdy nasze zwierzątko ma miękkie i puszyste futerko. Można je wtedy głaskać i przytulać. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że zwierzęta mają włosy, nie po to by sprawić nam przyjemność. Futro zwierząt spełnia bardzo ważne funkcje i często od jego stanu zależy życie zwierzęcia. Dlaczego zatem ssaki mają włosy?

Ssaki mają włosy do ochrony przed zimnem

Płazy i gady nie mają włosów, ale też do niczego są im one nie potrzebne. Zwierzęta te są bowiem zmiennocieplne, czyli temperatura ich ciała zależy od temperatury otoczenia. Niestety są przez to bardzo ograniczone. Mogą żyć i funkcjonować tylko wówczas, gdy temperatura jest odpowiednio wysoka. Gdy staje się zbyt chłodno zmuszone są zapadać w letarg, tak jak płazy i gady żyjące w naszym kraju.

Gdy pierwsze ssaki stały się zwierzętami stałocieplnymi, uniezależniły się od temperatury otoczenia i świat stanął przed nimi otworem. Mogły zachować aktywność nawet w najbardziej zimnych zakątkach kuli ziemskiej i w najbardziej porach roku.

Sama jednak zdolność organizmu do produkcji ciepła nie wystarcza. Potrzebna jest jeszcze dobra izolacja termiczna, by tego ciepła nie tracić. Właśnie do tego przede wszystkim służy zwierzętom futro.

Długie i gęste, przede wszystkim gęste, takie np. jakie występuje u szynszyli, doskonale chroni przed zimnem. Nawet największy mróz nie jest wówczas straszny. Patrząc na futro naszego zwierzaka od razu możemy powiedzieć, w jakim klimacie żyje. Te, które pochodzą z zimnych rejonach świata, mają futro gęste, często dłuższe.

Z kolei okrywa włosowa zwierząt żyjących w tropikach jest rzadka, bez włosów puchowych, i zwykle bardzo krótka. Natomiast zwierzęta żyjące w klimacie umiarkowanym, w którym temperatura zmienia się w raz z porą roku, posiadły zdolność zmiany futra. W lecie jest ono krótkie i rzadkie, a zimą gęste i dłuższe.

Futro chroni nie tylko przed zimnem. Chroni również przed wilgocią. Tam, gdzie często padają deszcze, zwierzęta mają włosy, które działają niczym płaszcz przeciwdeszczowy. Także futro ssaków ziemnowodnych nie przepuszcza wody do skóry.

Ssaki mają włosy do kamuflażu

Futro wielu ssaków cieszy nasze oczy niezwykłymi barwami i wzorami. Jego barwa, czyli umaszczenie, spełnia jednak w naturze bardziej prozaiczną funkcję. Służy nie ku ozdobie, lecz ku ochronie. Dzięki umaszczeniu zwierzę staje się niewidoczne na tle otoczenia. Dzięki temu może przeżyć nie zauważone przez drapieżniki. Z kolei tym drugim, ochronna barwa futra, pozwala ukryć się przed wzrokiem swych ofiar.

Przyjrzyjmy się, jaki kolor ma futro ssaków żyjących na pustyniach i stepach. Zwykle jest szare, beżowe, jasnobrązowe. Takie, jak piasek, skały czy sucha trawa. Trudno jest wypatrzeć szarego gryzonia siedzącego na szarych skałach. Nie tylko nam, ale i drapieżnemu ptakowi wyposażonemu w bystry wzrok.

Nawet takie cętki i pasy, z pozoru do niczego nie przydatne, stanowią doskonały kamuflaż. Zauważcie, że zwierzęta, które natura obdarzyła cętkowanym futrem żyją głównie w dżungli. Panuje tam wieczny półmrok, rozświetlany rozproszonym światłem, które odbija się tysiącami świetlnych plamek na liściach i gałęziach drzew. W takim otoczeniu jasne plamki na ciemnym ciele wydają być tylko świetlnymi refleksami. Pręgi przydają się z kolei zwierzętom żyjącym wśród wysokiej trawy i zarośli. Łatwo się domyśleć dlaczego.

Niektóre zwierzęta zmieniają barwę futra wraz ze zmianami pór roku. Ich ciemna latem okrywa włosowa, staje się zimą jasna lub nawet biała. Cechę taką posiadają popularne chomiki dżungarskie zachodnioazjatyckie. Dzięki temu stają się niewidoczne na tle zimowego krajobrazu.

Ssaki mają włosy do komunikowania się między sobą

Choć może się to wydać dziwne, jednak futro może służyć również porozumiewaniu się. Wiele ssaków, gdy chce odstraszyć przeciwnika, jeży włosy na grzbiecie. Wydają się dzięki temu, większe i silniejsze niż są w rzeczywistości. Gdy zwierzę stroszy włosy, to zupełnie jakby mówiło: „Zobacz, jaki jestem wielki i siny. Lepiej daj sobie spokój i nie zadzieraj ze mną, bo nie masz najmniejszych szans”.

U niektórych gatunków, najsilniejsze osobniki w grupie, przywódcy, mają również najbardziej okazale futro. To również świadczyć ma o ich sile i daje do zrozumienia podwładnym, że każda ich „próba przejęcia władzy” jest daremna. Czasami pozycja w stadzie podkreślana jest również kolorem futra, np. barwnymi ozdobami, które posiada tylko osobnik dominujący.

U niektórych gatunków młode osobniki mogą być inaczej ubarwione niż dorosłe. Ich barwa wyzwala instynkt opiekuńczy i chroni je przed agresją dorosłych. Generalnie jednak umaszczenie u ssaków ma mniejsze znaczenie komunikacyjne, niż np. kolor skóry u gadów.

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcia: Fotolia.com