Zoonozy to choroby odzwierzęce, czyli takie, które mogą przenieść się ze zwierzęcia na człowieka. Do grupy tej należy również choroba ptaków papuzica, bardziej fachowo nazywana ornitozą. Zarazić się nią mogą wszystkie gatunki ptaków, ale większość przypadków infekcji u ludzi pochodzi od papug (stąd jej potoczna nazwa).

Chorobę te wywołują pasożytnicze bakterie Chlamydia psittaci. Jak wszystkie mikroorganizmy z rodzaju Chlamydia, nie potrafią one rozmnażać się poza organizmami żywicieli, którymi w tym przypadku są ptaki i ludzie. Zarażenie się nimi może być dla człowieka bardzo groźne w skutkach.

Na szczęście papuzica jest chorobą uleczalną, a jej nosicielami są przede wszystkim ptaki dzikie, a większość naszych domowych skrzydlatych pupili pochodzi z hodowli, a nie z odłowu.

Papuzica u ptaków

Zdiagnozowanie papuzicy u ptaków nie jest łatwe (potrzebne są testy laboratoryjne). Przede wszystkim dlatego, że u większości z nich zakażenie chlamydią przebiega bezobjawowo. Ptaki nie chorują, ale mogą zarażać zarówno swych pobratymców, jak i ludzi. A jeśli objawy już się one pojawią, to są niespecyficzne, czyli mogą być symptomami wielu innych chorób.

U chorych osobników możemy zaobserwować opuchliznę oczu, wydzieliny z oczu (według niektórych źródeł najczęściej się pojawia), duszności, rozwolnienie, brak apetytu, osłabienie i osowiałość, przy czym pojawić się może tylko jeden z tych objawów, kilka lub wszystkie. Dlatego przy ich wystąpieniu dobrze jest jak najszybciej skontaktować się z lekarzem weterynarii.

Chorobie sprzyja stres. Jego przyczyną mogą być złe warunki, w jakich trzymane są ptaki, na przykład przegęszczenie. Wydaje się również, że niektóre gatunki są bardziej podatne na zakażenie. Ornitoza rozprzestrzenia się głównie poprzez odchody – formy przetrwalnikowe zarazków mogą przetrwać w nich przez wiele miesięcy.

Papuzicę u ptaków leczy się antybiotykami podawanymi razem z wodą pitną lub w zastrzykach. Leczenie przynosi najlepsze rezultaty, gdy choroba została wcześnie wykryta. Wyleczone ptaki dobrze jest poddać jeszcze raz badaniu na obecność chlamydii, ponieważ niektóre z nich, chociaż zdrowe, pozostają ich nosicielami.

Papuzica u ludzi

Ludzie zarażają się ornitozą wdychając unoszące się w powietrzu drobinki ptasiego kału zawierające formy przetrwalnikowe bakterii. To główna droga zakażenia (bakterie mogą wniknąć do ludzkiego organizmu także przez rany na skórze, ale zdarza się to rzadziej).

Podobnie jak u ptaków, rozpoznanie papuzicy u ludzi bywa kłopotliwe, ponieważ w pierwszej fazie choroby jej objawy są niespecyficzne. Przypominają te, które towarzyszą zwykłej grypie: ogólne osłabienie, bóle mięśni i głowy, dreszcze, podwyższona temperatura ciała. Gdy zatem trafimy do lekarza z tymi symptomami, a mamy kontakt z ptakami, dobrze jest poinformować go o tym.

Do innych objawów ornitozy należą krwawienie z nosa, nadwrażliwość na światło, bóle brzucha, nudności, wymioty, bóle w klatce piersiowej, suchy kaszel, plucie krwią. Niekiedy na skórze pojawia się plamista wysypka. Może także rozwinąć się śródmiąższowe zapalenie płuc.

Namnażające się w komórkach ludzkiego organizmu chlamydia wydzielają toksynę, która uszkadza naczynia krwionośne, co z kolei może prowadzić do uszkodzenia narządów wewnętrznych takich, jak wątroba i śledzona. Największe jednak spustoszenia bakterie czynią w układzie oddechowym.

Leczenie papuzicy może trwać kilka tygodni. Pacjentom podaje się antybiotyki, które zaleca się stosować jeszcze przez jakiś czas po ustąpieniu objawów. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby konieczna jest hospitalizacja. W rzadkich przypadkach (około 1%) zakażenie ornitozą kończy się śmiercią.

Zapobieganie papuzicy

W walce z papuzicą bardzo ważna jest profilaktyka. Aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się choroby i uniknąć zakażenia wskazane jest:

• poddawanie kwarantannie wszystkich importowanych ptaków, szczególnie pochodzących z odłowu,
• noszenie odzieży ochronnej podczas kontaktów z ptakami, które mogą być nosicielami chlamydii (na przykład tymi, które żyją w wolierach zewnętrznych),
• dbać o higienę osobistą,
• regularnie sprzątać i dezynfekować klatki i pomieszczenia, w których przebywają ptaki,
• zapewnić ptakom jak najlepsze warunki życia i odpowiednią dietę, co zwiększa ich odporność na zakażenie.

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com