Tradycyjnie za miejsce udomowienia kota uważa się Starożytny Egipt. A miało się to wydarzyć około trzech tysięcy lat temu. Badania archeologiczne wskazują jednak, że udomowienie kota nastąpiło w Nubii już około czterech tysięcy lat przed naszą erą. Istnieją także dowody sugerujące znacznie wcześniejszą datę, nawet siedem tysięcy lat przed naszą erą.

Na pewno kot nie został udomowiony przed rozwojem rolnictwa, co nastąpiło w neolicie. Niewątpliwie bowiem początki przyjaźni człowieka z tym małym drapieżnikiem musiały być związane z powstaniem pierwszych spichlerzy. Zgromadzone w jednym miejscu w dużych ilościach ziarno przyciągało jak magnez zastępy gryzoni, a te z kolei wabiły koty.

Ludzie z pewnością szybko zorientowali się, że dzikie koty są doskonałym sprzymierzeńcem w walce ze szkodnikami. Być może w pewnym momencie ktoś postanowił zabrać nowo narodzone kocięta, by celowo wychować je do ochrony swojej żywności. Bardziej prawdopodobne jest jednak, że zwierzęta te nie prześladowane przez ludzi same zaczęły zakładać rodziny w obrębia ludzkich siedzib, które obfitowały w pokarm i stopniowo wyzbywały się wrodzonego lęku przed człowiekiem.

„Dziś, kiedy mamy już skuteczne nowoczesne metody walki z gryzoniami, trudno nam uzmysłowić sobie, jak wielką rolę odgrywał kot u zarania cywilizacji ludzkiej. Ułatwiają nam to świadectwa historyczne dotyczące stosunku do kotów starożytnych Egipcjan. Uważali je oni za zwierzęta święte i za zabicie kota groziła kara śmierci. A jeśli zdechł – wszyscy mieszkańcy domu przywdziewali żałobę, którą manifestowali między innymi zgoleniem brwi.” - Desmond Morris, Dlaczego kot mruczy, 1996.

Bezpośrednim przodkiem kota domowego był kot nubijski, zwany również żbikiem afrykańskim. Druga nazwa został mu nadana, gdy badania genetyczne wykazały bardzo bliskie pokrewieństwo kotów nubijskich ze żbikiem europejskim. Tak bliskie, że uważa się je obecnie za dwa podgatunki tego samego gatunku. W przeciwieństwie jednak do żbika europejskiego, kot nubijski bardzo łatwo się oswaja i szybko aklimatyzuje się w domu człowieka. Nic zatem dziwnego, że stał się on protoplastą naszych domowych mruczków.

Koty na dobre zadomowiły się w ludzkich domostwach. Wkrótce razem z rzymskim wojskami, z kupcami przemierzającymi starożytne i nowożytne szlaki handlowe, osadnikami kolonizującymi nowe ziemie, wojskami, na statkach i wozach, kot domowy powoli rozprzestrzeniał się po całej Europie i Azji. Po odkryciu Ameryki i Australii, dotarł nawet na te kontynenty.

W kolonizacji niemal całego świata pomógł kotu nie tylko człowiek, dla którego od zawsze był cennym sprzymierzeńcem w walce ze szkodnikami, ale i ogromne zdolności adaptacyjne połączone z dużą płodnością.

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com