Węże wzbudzają w ludziach mieszane uczucia. Niektórzy ich nienawidzą, inni je kochają. Nie da się jednak zaprzeczyć, że należą one do jednych z najbardziej niezwykłych zwierząt na Ziemi, a wiele z nich jest naprawdę pięknych.

Środowisko naturalne węży

W naturze zamieszkują wszystkie środowiska strefy ciepłej i umiarkowanej. Żyją na pustyniach, stepach, łąkach, w lasach, na terenach górzystych i nizinnych. Pod ziemią, na ziemi i nad ziemią, w koronach drzew. Wiele z nich spędza dużo czasu w wodzie, a niektóre całkowicie przystosowały się do środowiska wodnego (węże morskie).

Charakterystyczne cechy budowy ciała węży

Wszystkie węże mają bardzo charakterystyczne wydłużone ciało i są pozbawione nóg. Ich kręgosłup składa się z bardzo dużej liczby kręgów, może być ich nawet ponad czterysta! Co ciekawe, poza pierwszymi dwoma kręgami szyjnymi i kręgami ogonowymi, wszystkie kręgi zaopatrzone są w żebra, co wyróżnia węże spośród innych kręgowców.

Węże nie mają mostka, a ich żebra połączone są z kręgami przy pomocy więzadeł, są więc ruchome. Także kości trzewioczaszki nie są zrośnięte, lecz połączone więzadłami. Taka budowa szkieletu umożliwia połykanie w całości zdobyczy dużo większej od średnicy głowy i ciała.

Zęby mają ostre i skierowane w stronę gardła. Niektóre gatunki posiadają również zęby jadowe, przy pomocy których wstrzykują ofiarom śmiertelną truciznę, produkowaną w specjalnych gruczołach.

Znaczne wydłużenie ciała węży wiąże się również ze zmianami w budowie narządów wewnętrznych. Przede wszystkim również i one uległy wydłużeniu. Ponadto u większości gatunków lewe płuco zanikło, a lewa nerka, lewy jajnik lub lewe jądro przesunięte są ku tyłowi.

Ponieważ węże nie mają nóg, musiały wypracować inne sposoby poruszania. Pierwszy z nich to wyginanie ciała na boki. Drugi polega na naprzemiennym kurczeniu i rozkurczani kolejnych partii ciała. Poruszanie ułatwiają szerokie tarczki brzuszne, które zaczepiają się o podłoże.

Ciało pokryte jest łuskami. Od czasu do czasu gady zrzucają wierzchnią warstwę skóry. Proces ten nosi nazwę linienia. Podczas linienia zrzucana jest również przezroczysta błona zakrywająca oczy. Nie mają powiek.

Zmysły węży

Najlepiej rozwiniętym zmysłem jest węch. Oprócz nozdrzy, węże posiadają także specjalny organ zwany narządem Jacobsona, który również służy do odbierania zapachów. Wzrok mają raczej słaby. Potrafią natomiast bardzo precyzyjnie obierać bodźce cieplne przy pomocy specjalnych dodatkowych narządów. Węże są głuche.

Zachowanie i wymagania węży

Ponieważ nie mają nóg, węże musiały wypracować inne sposoby poruszania. Pierwszy z nich to wyginanie ciała na boki. Drugi polega na naprzemiennym kurczeniu i rozkurczani kolejnych partii ciała. Poruszanie ułatwiają szerokie tarczki brzuszne, które zaczepiają się o podłoże.

Ciało pokryte jest łuskami. Od czasu do czasu gady zrzucają wierzchnią warstwę skóry. Proces ten nosi nazwę linienia. Podczas niego zrzucana jest również przezroczysta błona zakrywająca oczy. Węże nie mają powiek.

Węże nie należą do bardzo ruchliwych zwierząt. Mają powolną przemianę materii i zjedzony pokarm mogą trawić całymi tygodniami, zwłaszcza że potrafią połknąć zdobycz naprawdę wielkich rozmiarów.

Mogą być agresywne i bardzo spokojne, w zależności od gatunku, niemniej jednak obcując z nimi zawsze należy zachować ostrożność. Szczególnie podczas karmienia, ponieważ głodny gad może pomylić rękę człowieka ze swoją zdobyczą i ugryźć. Węże mogą być przyzwyczajone do obecności człowieka i kontaktów z nim, ale nadal pozostają dzikie. Nie są zwierzętami udomowionymi!

Nie należą do towarzyskich istot. Większość gatunków poza okresem godowym żyje samotnie. Można więc trzymać je pojedynczo.

Gatunki nadrzewne hodujemy w wysokich terrariach, w których znajdą się liczne gałęzie do wspinania. Dla gatunków żyjących na ziemi przeznacza się terraria niskie. Czasami konieczny jest basen z wodą.

Węże nie wymagają naświetlania promieniami UV. Temperatura i wilgotność powietrza zależy do gatunku.

Pożywienie węży

Pokarmem węży do żywe zwierzęta. Tylko nieliczne z nich udaje się przyzwyczaić do przyjmowania zwierząt martwych. Węże jedzą raz na jakiś czas, czasami nawet raz na kilka tygodni, ponieważ połykają w całości zdobycz dużych rozmiarów, którą długo trawią.

Rozmnażanie węży

Rozmnożenie w niewoli wielu gatunków jest możliwe, ale wymaga od hodowcy sporo doświadczenia. Większość gatunków jest jajorodna.

Systematyka węży

Uważa się, że przodkami węży były jaszczurki. Obydwie grupy należą do rzędu łuskonośnych, w obrębie którego węże tworzą osobny podrząd.
Istnieją sprzeczne poglądy na to, dlaczego w toku ewolucji gady te utraciły kończyny. Niektórzy naukowcy uważają na przykład, że utrata nóg związana jest z przystosowaniem do życia pod ziemią, inni zaś twierdzą, że pierwsze węże żyły w wodzie, a w tym środowisku nogi są całkowicie niepotrzebne.

Królestwo: zwierzęta
Typ: strunowce
Podtyp: kręgowce
Gromada: gady
Rząd: łuskonośne
Podrząd: węże

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: Fotolia.com